Mijn God, hoe moet ik omgaan met die beklemmende angst?

Soms vliegt de angst dat mijn man zijn hele leven zal worstelen met een burn-out me naar de strot (en ook dat ik een vrouw word van een man die tegen overspannenheid blijft vechten). Dat is niet m’n enige angst: van een geheel andere orde is de angst om mijn vader, die een strijd levert tegen hersenbloedingen. Wat als hij er weer eentje krijgt?

Hoe ga je om met die beklemmende angst die maakt dat je misselijk en duizelig wordt en alles wat ook maar op God lijkt uit je leven wegdrukt? Wat moet je met al die bijbelteksten waarin staat Wees niet bang?

Ik vraag het opnieuw aan therapeut en theoloog Philip Troost. ‘Angst is op zich niet verkeerd. In de eerste plaats is angst een handig waarschuwingssignaal als er gevaar dreigt; je kunt jezelf in beweging brengen en zorgen dat je op een veilige plek terechtkomt. Op het moment dat je je laat verlammen, is er iets gebeurd wat je niet wilt, dan heeft de angst de leiding overgenomen.

Wat jij dan te doen hebt, is iets opzoeken wat groter is dan jij en groter dan de angst. Dat is bijvoorbeeld het hier en nu. De realiteit, de mensen om je heen, maar ook de woorden van God. De ogen van iemand die van je houdt. Als je kind bang is, zeg je toch ook: “Kom maar even, mama is bij je.”

Dat is precies de kern: dat iemand ons vasthoudt. Iemand die groter is dan ik. Je kunt zeggen: dat is God.’

Eigenlijk wil je weg uit die realiteit…

God vind je in die realiteit om je heen, zegt Philip. ‘In mensen in je omgeving en overal waar steun is. Dat is heel spannend om te doen, want als je in je angst zit, wil je weg uit de realiteit. Angst jaagt je op, voert je weg. Wat je kunt doen is jezelf tot stilstand brengen en dan de angst in de ogen kijken.’ Philip legt uit dat bang zijn vaak wordt gezien als een teken van klein geloof en van zwakte. ‘Maar het is zo logisch dat we dit voelen in een werkelijkheid waar zoveel dreigende krachten zijn.’

Ik moet denken aan het verhaal in de Bijbel over de storm op het meer. Als de vrienden Jezus angstig wakker maken, vraagt hij: “Waarom zijn jullie bang?” Ik proef daar iets bestraffende in, maar Philip niet. ‘Ik geloof eigenlijk dat Jezus verontwaardigd of verbaasd is dat ze doen alsof hij er niet is.
Die verankering, dáár gaan waar het veilig is, heet in de bijbel schuilen bij God. De liefde drijft de angst uit. De liefde is voor mij allereerst de liefde van God voor mij. Dat God mij vasthoudt. Dat is het diepste wat ik kan zeggen over mijn leven. Als die werkelijkheid doordringt in de poriën van mijn ziel en mijn emoties, dan kan ik me voorstellen dat mijn bange zelf een stuk rustiger wordt en kleiner. Zelfs als ik weet dat er iets ergs is gebeurd of gaat gebeuren. Als ik opnieuw in mijn angst schiet, dan weet ik dat ik terug kan gaan naar de armen van God.’

Waar beschermt God ons eigenlijk tegen?

Er staat vaak dat God een beschermer is. Als ik om mij heen kijk, geloof ik daar niet zo gek veel van. Waar beschermt God ons eigenlijk tegen? Philip: ‘Hij beschermt ons niet altijd tegen ziektes, oorlogen en natuurrampen. God beschermt ons niet tegen datgene wat ik tot vijand maak. Als ik ziek ben, is mijn ziekte mijn vijand of mijn buurman die ruzie maakt over de schutting. De bijbel spreekt niet over die vijand, maar over de geestelijke machten in deze wereld: Zijn vijand. God zegt: ‘Er kan van alles gebeuren, maar ze kunnen je ziel niet pakken. Innerlijk blijf je rechtop staan.’

Je angst over willen geven aan God of stoer zeggen dat je niet bang bent, doen beide hetzelfde: ze drukken de schrik weg. Maar hoe harder je ervan af wilt, hoe meer de angst je in de greep krijgt. Ga de confrontatie met de angst dus aan. Vergelijk het met een klein bang meisje; als je haar aandacht geeft, kan ze weer rustig worden.’

Ik heb werkelijk geen idee of ik in staat ben om deze dingen te doen als ik me weer eens laat verlammen door mijn angstige gedachten; of het nu gaat om mijn eigen leven of de angst voor deze wereld waarin oorlogen woeden en vluchtelingen leven en slapen in ijzige kou.

Als het verschrikkelijke iedereen kan treffen, waar ik soms helemaal niets van snap, dan hoop ik dat ik zo vertrouwd ben met Gods liefde dat ik weet naar wie ik, met in mijn bevende handen dat pakket benauwdheid, toe wil rennen. En dan hoop ik dat ik op mijn beurt ook voor anderen een schuilplaats zal zijn.

Philip Troost is therapeut bij Spectrum13. Hij is schrijver van de boeken Mindful met Jezus, Gewoon God (over God vinden in het alledaagse) en Energie van de Geest (over het geheim van een vitaal geloof).