‘Wees altijd verheugd’, zegt de Bijbel – Maar hoe dan?

Maria worstelde het afgelopen jaar met de burn-out van haar man, die hun gezinsleven en relatie aantastte. Het lachen verging haar letterlijk. En wat moet je dat met een Bijbeltekst als ‘wees altijd verheugd’. Ze vroeg het therapeut/theoloog Philip Troost. 

In onze gang hangt een ingelijste retroposter met daarop de tekst Keep on smiling. Bij het ophangen van de lijst had ik net mijn baan opgezegd en nieuwe spannende dingen hingen in de lucht.

Tijdens de burn-out van mijn man, jaren later, was er weinig reden tot blijdschap. Mijn huwelijk lag als een hoopje ellende in de hoek. Elke keer als ik in de gang liep, sloeg de Keep on smiling-poster me in mijn gezicht. Net als Bijbelteksten als ‘Wees blij’ overigens.

Blij zijn als alles overhoop ligt?

Ik leg het uit aan therapeut en theoloog Philip Troost. Hij vertelt dat de blijdschap waar Paulus het in Filippenzen over heeft, niet over omstandigheden en ook niet over een gevoel gaat. ‘Die zaken zijn veranderlijk. De vreugde waar het hier over gaat, is een diepe beleving van je relatie met Jezus. De hoop die in je leeft. Ondanks alles.’
Maar hoe? Mij lukt het niet om blij te zijn als alles om me heen overhoop ligt. Philip zegt ook dat een belangrijk element van mijn vreugde is dat ik onaf mag zijn. ‘Dat betekent dat ik de uitgestoken hand van God, zijn genade zoals de Bijbel dat noemt, echt in mijn ziel laat zakken.

Hiervoor moet je eerst je eigen verzet tegen die hulp van God tegenkomen. ‘Het zit ons vaak niet in het bloed om van de goedheid van een ander te leven. We redden liever onszelf, en als dat dan niet lukt komen we onder een soort oordeel terecht, vooral het oordeel van onszelf over ons zelf. Maar daar wordt het leven grimmig van,’ zegt Philip. ‘Als ik erbij stilsta dat ik zo veeleisend ben, dat ik mezelf langs een geestelijke meetlat leg, mezelf voortdurend afkeur of in prestaties denk, dan kan ik weer bewust voor God kiezen. Het aanpakken van die uitgestoken hand is een ervaring van bevrijding. Daar word ik blij van op een diepere manier. Maar het is niet alleen dat. De vreugde van God is ook een richting die je inslaat.’

Water waardoor alles tot leven komt

Een gevolg van die vreugde zijn stromen van levend water waarover de Bijbel het heeft. Levend water dat uit je hart stroomt. ‘Maar wat betekent dat nou?’, vraagt hij aan me. Eerlijk gezegd is nu mijn grootste vreugde dat ik na een rotperiode het gevoel weer heb dat het bloed door mijn aderen stroomt. Dat ik mooie mensen ontmoet en dat alle dingen samen lijken te komen.
Philip: ‘Jezus heeft het over stromen van levend water. Hij spreekt van een rivier waarin alles tot leven komt. Gods Geest waar Jezus op doelt, vind je terug in het gewone aardse bestaan, overal waar het leven stroomt. Dat gaat dus over energie, vitaliteit, dicht bij je hart zijn.

Je zou het heel letterlijk kunnen nemen. Als de energie stroomt, word ik blij. Als de energie blokkeert, verdwijnt mijn levensvreugde. Vaak gaan we onbewust weg bij de rivier, want in de stroom is het soms ook heftig. Dan probeer je bijvoorbeeld alles rationeel onder controle te houden. Je trekt je terug in je hoofd. Of je houdt de spanning vast in je lichaam. Je houdt je adem in, knijpt je stem af, je hart gaat dicht. Je probeert het leven te beheersen; je kijkt weg, zet je schrap. Dan zit je tegen de stroom van het leven te vechten in plaats van dat je je erin begeeft en meebeweegt.’

Ook al stroomt de rivier door het tranendal…

Het hele leven is een uitvloeisel van de liefde van God, de Schepper. Philip: ‘Als ik in die stroom van leven en dichtbij Jezus ben en me verbind aan anderen ben ik de gelukkigste mens ter wereld. Al stroomt die rivier dan door het tranendal heen. Want alleen daar voel ik dat ik lééf.’

Philips woorden doen me denken aan wat er gebeurde op het moment dat ik met andere mensen begon te praten over mijn teleurstellende leven. Dat ik mocht uitrazen, voor me liet bidden, want zelf kon ik dat amper nog. Dat dat iets in mij veranderde terwijl er nog niet veel veranderd was.

En ik denk aan de dag voordat ik Philip aan de telefoon had. Mijn verjaardag. Mijn vader verslikte zich, maar hij kwam daar niet uit. Mijn moeder en ik zagen mijn vader stikken. Toen hij voorover op ons vloerkleed viel, dacht ik dat hij opnieuw een beroerte had gekregen. Terwijl mijn man en mijn moeder bij hem bleven, ben ik samen met de kinderen de trap op gelopen.

Terwijl ik op ons bed voor mijn vader bad, was ik in de veronderstelling dat ik hem net voor het laatst in leven had gezien. Tijdens het gebed daalde een kalmte over ons neer. Een die ik heel lang niet had gevoeld. En al helemaal niet tijdens de burn-outperiode. Mijn kinderen en ik werden rustig, nog voordat we wisten dat mijn vader zou bijkomen en later op die avond in het ziekenhuis zou blijken dat het iets onschuldigs was geweest.

Ik denk dat we ons op het moment van bidden even in die stroom van leven hebben begeven.

Philip Troost is therapeut bij Spectrum13. Hij is schrijver van het boek Mindful met Jezus. Onlangs verscheen zijn nieuwste boek: Gewoon God. Over God vinden in het alledaagse.