Woestijnvaders | Doe je goede daden in het geheim…

Als je een schatkist vol kostbaarheden open laat staan, wordt deze snel leeggeroofd. Zo zal ook elke deugd verloren gaan, zodra die voor iedereen zichtbaar wordt. Want als je een kaars dicht bij het vuur zet, zal deze smelten; en als de ziel wordt overladen door opzichtige complimenten, wordt deze zacht en week. Complimenten zorgen er namelijk voor dat het steeds moeilijker wordt om onzelfzuchtig goed te doen.

Woestijnmoeder Syncletica van Alexandrië (380 – 463)

Syncletica maakt zich druk over deugden: moed, matigheid, rechtvaardigheid, voorzichtigheid, geloof, hoop en liefdadigheid. Op zichzelf zijn deze deugden natuurlijk niet slecht. Het venijn zit hem alleen in hoe zichtbaar ze zijn. De zichtbaarheid van iemands deugden kan namelijk tot complimenten leiden en die kunnen afbreuk doen aan zijn of haar intenties. Een interessante vraag is of de deugden en de bijbehorende daden nog wel goed zijn, als iemands intentie niet zuiver is.

Voor de woestijnmonniken is de intentie achter je gedrag erg belangrijk. Het uiteindelijke resultaat van wat je doet, is voor hen niet maatgevend. De monniken kijken dieper. Zij vinden dat het de houding van je hart is die zuiver moet zijn. Zoals een slechte boom geen goede vruchten voort kan brengen, kan een op zichzelf gericht hart niets goeds of deugdelijks voortbrengen. Dus ook al doe je iets rechtvaardigs, dat er aan de buitenkant goed uitziet, het kan alsnog slecht zijn, als je het doet om er bijvoorbeeld aanzien mee te krijgen.

HET GEVAAR VAN OPZICHTIGE COMPLIMENTEN

Zodra je met deugden en goede daden indruk maakt op anderen, bedoeld of onbedoeld, ontstaat er volgens Syncletica een spanningsveld: het wordt mogelijk schijnheilig te zijn. Hierbij doe je iets goeds voor een ander, maar word je er uiteindelijk zelf ook beter van: een kromme situatie. Een ander helpen omdat je het prettig vindt daarvoor geprezen te worden, vinden de woestijnvaders huichelachtig. Een benefietconcert, een sponsorloop, een publiekelijke schenking of meedoen aan een charity diner… daar is allemaal niets mis mee, volgens Syncletica, maar het is wel gevaarlijk. Zoals het voor een kaars gevaarlijk is dicht bij het vuur te staan.

Je moet namelijk heel stevig in je schoenen staan, wil je karakter niet ‘zacht en week’ worden van de complimenten! In diepste zin gaan de deugd en het ontvangen van complimenten volgens Syncletica niet samen:

‘Net zoals het onmogelijk is om tegelijk een zaadje en een plant te zijn, zo is het ook onmogelijk om door roem en complimenten omgeven te zijn en je op datzelfde moment te ontwikkelen in de goddelijke eigenschappen: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.’

Woestijnmonniken vinden het gevaar van schijnheiligheid zelfs zo groot dat zij zich graag toeleggen op geheime goede daden. Zo blijven de deugden onzichtbaar, krijgen ze geen opzichtige complimenten en kan er geen schijnheiligheid ontstaan. Het zal je niet verbazen dat ook hier weer een duidelijk christelijk motief meespeelt. Jezus zei namelijk eens: ‘Pas op dat jullie je goede daden niet doen voor het oog van de mensen, om door hen gezien te worden, want dan beloont God in de hemel jullie niet.’ De monniken waarderen de beloning van God kennelijk meer dan die van mensen.

GEHEIME DADEN VAN DE ANDER ZIJN OOK ONZICHTBAAR

Dat de monniken iedereen aansporen om in het geheim goede daden te verrichten, heeft ook consequenties voor hoe ze naar anderen kijken. Let maar eens op hoe snel we oordelen over iemand die zich raar gedraagt of een foutje maakt. En als dit publiekelijk gebeurt, staan de sociale media al snel vol met eindeloos commentaar. Bedenk dan, zeggen de monniken, dat je niet alles van de ander weet. Iemands onzichtbare goede daden kunnen wel eens veel belangrijker zijn dan zijn of haar zichtbare fouten.

Met deze gedachte in het achterhoofd, staan de monniken niet snel klaar met een veroordelende opgeheven vinger. Maar voelen zij zich aangemoedigd tot verdraagzaamheid en vergevingsgezindheid.

Meer lezen? Mattias schreef voor Lazarus nog 3 verhalen over Woestijnvaders en -moeders. En onlangs verscheen dit ‘beste theologische boek van 2015’ in luxe magazine-vorm. Meer info over de Woestijnvaders en het boek vind je hier. 

Illustratie: Jedi Noordegraaf, Studio Vandaar.

Achtergrond: Marcel Enderink, Zolderkamer72