Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Ja, ‘Jezus is gestorven voor onze zonden’, maar hoe dan precies? #kruisiging #lazarustour

Deel:

Reinier publiceerde maandag een stevige longread over de kruisiging, waarop behalve instemming ook vragen volgden. Hier gaat hij daar nog even op in. Dit allemaal als aanloop naar onze Lazarustour over wat progressief geloven betekent.

Dat er commentaar zou komen op mijn essay van afgelopen maandag, had ik natuurlijk wel verwacht. Ik morrelde aan iets wat veel mensen dierbaar is (een van de tientallen mogelijke modellen om de kruisiging uit te leggen) dus dan kun je emotionele reacties verwachten.

Eén soort reactie sprong eruit en daar wil ik nu over verder denken. Veel comments hadden deze strekking: oké, in de paar bijbelteksten die je noemt staat inderdaad niet dat model voor Jezus’ kruisiging dat wij aanhangen, maar déze tekst dan? Daar staat het toch gewoon wel? Zo kwamen er een stuk of tien teksten langs.

Het heeft mij er weer bij bepaald hoe lastig het is los te komen van een bepaalde uitleg, waarvan dan ook. Ik had het kunnen weten, want ik ben er zelf al gerust tien, vijftien jaar mee bezig. Op dit onderwerp, de betekenis van de kruisiging, maar natuurlijk ook breder. Het hoort bij volwassen worden om de beelden en associaties uit je jeugd langzamerhand te verrijken, te verfijnen, maar ook te vervangen.

Inzoomen op een bekende frase

Ik denk vooral aan de frase ‘gestorven voor onze zonden’. Die staat letterlijk in de Bijbel (1 Korintiërs 15:3, vergelijk Galaten 1:4). Veel christenen in Nederland en Amerika (daarbuiten een stuk minder) horen in die frase iets als: onze zonden verdienen straf, maar Jezus heeft met zijn leven die straf gedragen. Je voegt dan dus iets toe aan de formulering, iets wat er niet staat, maar wat er volgens jou wel hoort te staan: ‘hij is gestorven [om de straf te dragen die eigenlijk bestemd was] voor onze zonden’.

Dat invullen is op zich een heel gebruikelijke handeling als je een tekst leest, je kunt zelfs niet anders, maar het is belangrijk je daarvan bewust te zijn als je erover discussieert. Er staat niet iets ‘gewoon’. Je bent altijd aan het associëren en interpreteren.

Je kunt de frase ‘gestorven voor onze zonden’ ook op allerlei andere manieren aanvullen. Dat wordt duidelijker als ik inzoom op het woordje ‘voor’. Er staat in het Grieks ὑπέρ (dat spreek je uit als ‘huupèr’, waar ons ‘hyper’ nog van is afgeleid). In de woordenboeken betekent dat zoiets als: ter wille van, ten bate van, ten behoeve van. Wat ervoor staat levert positieve gevolgen op voor wat erna staat. Christus is gestorven ‘hyper’ onze zonden, betekent dus: op de een of andere manier heeft Jezus’ dood positieve gevolgen voor onze zonden.

That’s it. Hoe dan en waarom dan, dat kun je openlaten, maar ook met behulp van allerlei andere gegevens proberen in te vullen.

Verschillende scenario’s invullen over het ‘hoe’

Laat ik wat opties noemen. Christus’ dood heeft dus positieve gevolgen voor onze zonden. Het zou me niet verbazen dat iemand die nooit de Bijbel heeft gelezen, dan als eerste denkt: oké, blijkbaar zijn die zonden dan dus groter geworden, omdat Jezus is gestorven en ons niet meer inspireert of het kan voorkomen of iets dergelijks. Maar die uitleg kunnen we door de context uitsluiten: het moet iets betekenen dat, omdat Jezus is gestorven, onze zonden of de gevolgen ervan juist kleiner zijn geworden.

Oké, maar hoe worden misdaden of de consequenties ervan kleiner doordat iemand sterft? Dat is in feite een van de kernvragen van de theologie.

Je kunt allerlei scenario’s invullen:

1) De dood van Jezus onthulde iets over hoe wij in elkaar zitten; het ontmaskert het kwaad in ons en daardoor kan het ons minder makkelijk verleiden.
2) Jezus liet met zijn dood iets nieuws zien van God, waardoor God ons dieper raakt en wij eerder voor hem kiezen.
3) Wij zagen hoe Jezus tot het uiterste God gehoorzaam bleef. Dat kan ons inspireren hem daarin te volgen.
4) Jezus bleef zelfs in die verschrikkelijke omstandigheden sterker dan de zonde, waardoor hij die heeft overwonnen en die geen werkelijke macht meer over ons heeft.

Met wat brainstormen kun je hier gerust nog tien andere opties bij aanvullen. Hierboven zijn in elk geval vier mogelijke interpretaties van de frase ‘Christus is gestorven voor onze zonden’ die ik zelf aanhang.

Jezus’ dood zorgt voor verzoening

Laat ik nog een trapje dieper gaan. In de Bijbel wordt ook duidelijk dat Jezus op de een of andere manier voor verzoening tussen God en mens heeft gezorgd (zie bijv. 1 Johannes 4:10) en de beelden suggereren sterk dat zijn overlijden hierin een centrale betekenis heeft: hij wordt bijvoorbeeld ‘offerlam’ genoemd. Betekent dat niet gewoon dat hij wel degelijk onze straf met zijn sterven afgekocht heeft?

Ook hier gaat het erom wat je invult bij deze beelden. Er wordt in de bijbelteksten inderdaad een positieve relatie gelegd tussen Jezus’ overlijden en onze omgang met God. Deze verloopt sindsdien soepeler, of preciezer: op de een of andere manier heeft zijn dood eraan bijgedragen dat God ons vergeeft. De vraag is: welke manier?

Het punt is namelijk, wat ik ook in mijn essay aanstip, dat God in het Oude Testament veelvuldig vergeeft en daar geen offers voor ‘nodig’ heeft. Offers zijn een symbool voor die verzoening, bevestigen die, stimuleren die misschien zelfs, maar God kan zonder. Als God blijkbaar zonder offers ons met open armen kan ontvangen, hoe draagt Jezus’ offer daar dan toch aan bij?

Je kunt hier allerlei verschillende antwoorden geven. Ik probeer er een paar:
1) Jezus laat door zijn vergevingsgezinde houding bij zijn marteldood en na zijn opstanding zien wie God werkelijk is en hoeveel geduld God met ons heeft.
2) Jezus verzoent in zichzelf God en mens met elkaar, doordat zij in hem volmaakt samenleven, en dat blijkt ultiem bij zijn sterven als hij tot het uiterste God gehoorzaam en zondeloos blijft.
3) Jezus introduceert bij zijn dood en opstanding een nieuwe omgangsvorm met God, zijn koninkrijk, en daarin kunnen we ons laten meenemen.
4) Gods vergeving was alleen nog bekend aan de Joden, maar werd na Jezus’ dood ook bekend aan alle volken.

Besef hoeveel associaties automatisch gaan

Enfin, dat zijn een paar opties, ook weer vier die ik zelf onderschrijf. Maar het punt is dus vooral: ja, Jezus’ dood droeg op de een of andere manier bij aan Gods vergevingsgezindheid, maar hoe precies, dat kun je op verschillende manieren invullen. In mijn essay heb ik laten zien dat een van die opties (‘Jezus droeg het oordeel dat God voor ons bedoeld had en daardoor kan hij ons vergeven’) geen steun krijgt in de Bijbel en een God toont die niet in de Bijbel voorkomt.

Het belangrijkste wat ik je nu wil meegeven is: besef hoeveel associaties er automatisch in je hoofd verlopen. Bij rozen denk je aan de liefde. Bij een hond denken we, als we daar nare ervaringen bij hadden, aan een beet. En als je christelijk bent opgevoed, denk je bij bepaalde frases in de Bijbel standaard bepaalde beelden.

Tot je op een dag beseft dat die beelden niet kloppen en je andere beelden nodig hebt. Dat was althans mijn ervaring.

Wil je hier meer over weten en over doorpraten? Dan kan live tijdens onze Lazarus 7keer7 tour in Den Bosch. Hier vind je meer info en kun je een kaartje reserveren. 

Geschreven door

Reinier Sonneveld

--:--