Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Een zoon, een mes, een vuur – en de dilemma’s van Abraham

Deel:

Abraham brengt zijn zoon naar de slachtbank. De afloop laat hij aan God. Een geloofsvoorbeeld, vindt rabbijn Lody van de Kamp. Tja, zegt Erik Drenth, overtuigingen zijn niet gratis.

De theologen uit ons panel – rabbijn Lody van de Kamp en Erik Drenth –  lezen vandaag Genesis 22:

Enige tijd later stelde God Abraham op de proef.

Lody:

Aartsvader Abraham wordt geplaagd door een dramatisch dilemma. Eindelijk draagt hij na heel veel jaren een zoon in zijn armen. De zoon die Sara hem geschonken heeft. Dit is die zoon waarover de Eeuwige heeft gezegd dat deze de zegen van Sara is. Deze zoon Izaäk zal de stamvader zijn van vele volkeren en koningen zullen uit hem ontstaan (Genesis 17: 16).

Ook de beloften aan Abraham gaat in rook op

En dan nu plotseling dat dilemma. ‘Neem toch jouw zoon, jouw enige, die je liefhebt, Izaäk. Ga naar het land Moria en breng hem daar tot brandoffer’. Abraham staat in tweestrijd. Het is niet alleen de vaderliefde die hier op de proef wordt gesteld. Alsof dat nog niet zwaar genoeg is, moet Abraham een tweede strijd voeren. Hier is hij nog steeds vol van die G’ddelijke beloftes die Sara en hij zullen ontvangen door de zoon Izaäk. En nog voor dat deze beloftes door de Eeuwige zijn ingelost, krijgt hij de opdracht van diezelfde G’ddelijke Almacht om het leven van deze zoon door middel van een offerande moedwillig te beëindigen. Een dilemma op macroniveau.

Op microniveau kennen wij dit soort vraagstukken natuurlijk ook in ons dagelijks leven. De Eeuwige schept een wereld, houdt deze in stand en ontwikkelt deze verder. Hij geeft ons een plaats in Zijn schepping met een taak, met een verantwoordelijkheid. Wij gaan aan de slag in onze dienst voor de Eeuwige. En dan zien wij dat G’ds handelen niet altijd in de lijn ligt met wat wij van Hem verwachten.

Hoe G’ds handelen in deze wereld rijmen?

Het leven heeft soms nare kanten, waardoor wij ons afvragen hoe het G’ddelijk handelen in deze wereld te rijmen is met Zijn zegeningen en Zijn toezeggingen. Die verbondenheid van Liefde met Zijn wereld wil in onze ogen nog weleens schuilgaan onder de rampzalige gebeurtenissen die in Zijn eigen schepping ook plaatsvinden. Het dilemma van een Abraham die de Zoon, waar alle zegeningen uit voort gaan komen, om moet brengen.

De stappen die Abraham neemt, dienen als voorbeeld voor ons. Ondanks de dilemma’s, ondanks de ogenschijnlijke tegenstrijdigheden, ondanks dat de toekomst er anders uit lijkt te gaan zien dan oorspronkelijk in Zijn belofte is vastgelegd, gaat Abraham op weg. Met deze zoon, met het mes, met het vuur en met alle benodigdheden voor het offer volgt hij de weg die G’d hem aanwijst. Hij bouwt het altaar, bindt zijn zoon vast. Hoe het verder af moet gaan lopen met de tegenstrijdigheid, met het dilemma, laat hij aan de Eeuwige zelf over.

De offerande is in dit opzicht een goed voorbeeld van onze eigen plaats in de wereld tegenover de Eeuwige.

Erik:

Het dan maar uit je Bijbel scheuren?

De wraakzuchtige God van het Oude Testament is een geheel andere dan de God van het Nieuwe Testament, en daarom kan de Joodse Bijbel in de prullenbak. Dat was ongeveer de kern van de boodschap van de tweede-eeuwse Marcion. Zijn volgelingen zijn als ketters uit de kerkgeschiedenis verbannen, maar wie dit stuk leest kan zich best voorstellen hoe zulke ideeën ontstaan.

Welke God vraagt nou van een vader z’n kind te doden? Wie zelf vader is, kan met mij meevoelen dat je jezelf nog liever iets aandoet dan je kind. Hier vraagt God het ultieme, waar hij later vooral zelf het ultieme deed door zijn zoon te laten veroordelen en executeren.

Een verhaal uit Hollywood

Het verhaal leest als het script van ongeveer iedere TV-serie. Abraham bindt Izaäk op een brandstapel, pakt een mes, haalt uit… Vlak voordat het mes erin gaat, neemt het plot een wonderlijke wending. Daar staat de vader dan, met een mes in z’n hand, kijkend naar een plotseling opduikend lammetje dat bij nader inzien toch een beter slachtoffer is dan z’n bloedeigen zoon.

Daar komen Izaäk en de toch-niet-zo-wrede God goed weg.

Al lang voor dit wonderlijke plot op schrift gesteld werd, ging het van mond tot mond. Waarom vertellen mensen elkaar dit soort verhalen? Wie de ellende afpelt, houdt een verhaal over van dat geloof ook opoffering vraagt. Dat geldt nog steeds voor iedere religie. Ook als die religie Ajax, Feijenoord of socialisme heet. Overtuigingen zijn niet gratis. Een geloof dat het ultieme vraagt, verdelgt al het leven, maar geloof dat niets vraagt is waardeloos. Wie deel wordt van iets groters, levert allereerst iets van zichzelf in.

Hier lees je het vorige deel van deze serie, over de vergevingsgezind Jozef.


Lody van de Kamp is een orthodox-joodse rabbijn, romanschrijver en was politicus voor het CDA in Amsterdam.

Erik Drenth is namens het CDA wethouder in Hoogezand-Sappemeer. Hij was een van de theologen achter www.staatgeschreven.nl.

Geschreven door

theologenpanel

--:--