Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Alles verandert als de arrogante en wijsneuzige Jozef gaat vergeven

Deel:

Als Jozef na jaren zijn broers weer ziet, kan hij vergeven. Dat is na een familieruzie niet iedereen gegeven. Maar dat geeft niet, zegt Joost Röselaers.

De theologen uit ons panel – Bettelies Westerbeek en Joost Röselaers –  lezen vandaag Genesis 45

Ik ben het, Jozef! Leeft mijn vader nog?

Joost:

Een verhaal over verbroken relaties. Velen van ons krijgen er in hun leven mee te maken. In dergelijke gevallen wordt onvermijdelijk de schuldvraag gesteld. Aan wie is dit te danken? Maar ook gaat het bij verbroken relaties over de vraag of de breuk altijd onvermijdelijk is, of zelfs erg.

Het ene kind is je soms liever dan het andere

Dit verhaal vertelt dat de broers van Jozef een ongelofelijke hekel hadden aan hun vervelende, arrogante, wijsneuzige broertje. Dat probleem hebben we allemaal weleens. Het ene kind is je soms liever dan het andere, en dat is met vrienden ook zo. Je houdt van ze, maar de liefde kan bij momenten ook radicaal omslaan. Zodra zij de kans krijgen pakken de broers Jozef, gooien hem in een put en verkopen hem aan langskomende kooplieden op weg naar Egypte. Zo, die zien we nooit meer terug.

Maar het loopt anders. Jaren later komen de broers aan het hof van de farao om graan te kopen. Zij ontmoeten een strenge onderkoning en ze weten niet dat hij hun vermiste broer is. Na allerlei pesterijen maakt Jozef zich bekend aan zijn broers. Uit macht, dat wel. Hij laat ze eerste beven en kruipen. Hij haalt zijn gram. Hun lot ligt in zijn handen. Niets kan hem verhinderen de familie in de afgrond te storten, maar hij doet het niet.

Ruzies lijmen? Wees voorzichtig en niet al te optimistisch

‘Leeft mijn vader nog?’ Dit is Jozefs onvoorstelbaar krachtige wil om verbonden te zijn met de ‘roots’, met de oude man, en daarmee met de broers van zijn jeugd. Alles vergeven en vergeten; die put en de vernedering van de verkoop. Hij heeft het gered. En nu wil hij weer de gemeenschap vieren met zijn familie.

Is het waar dat bloedbanden altijd blijven spreken, onder alle omstandigheden? Is er ook zoiets als een terechte scheiding? Een verwijdering waar iedereen wel tevreden mee is? Ik denk van wel. Soms zijn relaties verbroken en is dat uiteindelijk voor iedereen prima. Kunnen wij er dan wat aan doen? Kunnen wij alle breuken helen? Wees voorzichtig en niet al te optimistisch.

Ik sprak een man die al veertig jaren niets van zijn zuster had vernomen. Toen hij tachtig werd kreeg hij een kaartje van haar. Met Kerst stuurde hij een kaartje terug. Verder niets. Voor hen beiden was het genoeg. Je kunt ook te veel willen. Soms is iets kleins genoeg.

Het oneerlijke gevecht om het vaderhart dat al een oogappel heeft

Bettelies:
Relaties zijn in Genesis bijna altijd ingewikkeld. Met name broers als Kaïn en Abel, Jakob en Ezau vechten elkaar de tent uit om hun rechten, erkenning en de erfenis van hun ouders. Had Jakob maar één broer om mee te concurreren, zelf heeft hij maar liefst twaalf zoons die de strijd met elkaar aan moeten. Ze spelen een oneerlijke wedstrijd omdat de vader niet kan verbergen dat hij een lieveling heeft: Jozef

Als Jozef dan ook nog dromen krijgt waarin zijn broers voor hem buigen als voor een koning, is de situatie niet meer te houden. Deze jongste broer maakt aanspraak op iets wat hem niet toekomt, hij moet op zijn plek worden gezet.

En die plek is een put, zo laag mogelijk. De broers willen hem eigenlijk ombrengen maar de bloedband blijkt toch sterker dan de haat. Dan maar als handelswaar mee in een karavaan naar Egypte. De koning wordt een knecht.

Wist Jakob dan niet hoe vaders te misleiden zijn met een bokje?

De broers spelen vervolgens een spel waarin het bloed van een bok op de mantel van jozef het bewijs is van hun onschuld. Jakob, die had kunnen weten dat je met een bok een vader kunt misleiden, is in diepe rouw. De broers blijven in hun rol maar moeten zien dat hun spel anders afloopt dan gedacht: de rouw om Jozef neemt meer bezit van hun vader dan de liefde voor een levend kind ooit had kunnen doen. En dan is er nog Benjamin die andere lieveling. Wat over blijft is wroeging en schuld.

Jaren later brengt lijfsbehoud de broers in Egypte. Jozef is onderkoning. Hij herkent ze meteen en tranen schieten in zijn ogen. Vreugde, woede of wraakzucht? Hij neemt de regie over het spel wat zijn broers ooit begonnen zijn. Hij schept de mogelijkheid het verhaal van hun familie te herschrijven.

Onze pogingen tot verzoenen weerspiegelen die van God

En als Jozef dan eindelijk zijn identiteit onthult en zijn broers het benauwd krijgen, blijkt het verhaal van deze familie nog complexer te zijn: Jozef moest op zijn plek gezet worden zodat hij vanuit Egypte de levens van zijn familie kon redden. God was het die hem vooruit heeft gestuurd om hun voortbestaan op aarde veilig te stellen.

Niet alleen in Genesis zijn relaties ingewikkeld. We zijn nog lang niet veilig gesteld van jaloerse broers, falende ouders, ruziënde zussen en vriendschappen die stuklopen. Patronen die zich eindeloos herhalen. Al onze ruzies en pogingen om het goed te maken vertellen ons steeds weer over liefde, schuld, vergeving en verzoening. Allemaal weerspiegelingen van het grote verhaal van God en mensen, onderdeel van de redding van de wereld.

Hier lees je het vorige deel van deze serie, over Jakobs worsteling met God.


Joost Röselaers is algemeen secretaris van de remonstranten en predikant van The Dutch Church in Londen.

Bettelies Westerbeek is pastor en pionier in de Haagse wijk Moerwijk.

Geschreven door

theologenpanel

--:--