Wat je doet heeft invloed op wat je denkt

We vieren de verschijning van Lazarus Staat Op in boekvorm met gast-PopUpGedachte-schrijvers. Deze week vijf schrijvers die elk zelf  op deze vroege ochtend binnen een uur een gedachte leveren, gebaseerd op de teksten van de dag, zoals Rikko dat elke werkdag-ochtend doet. Vanochtend: Reinier Sonneveld.

Hier vind je drie tekstgedeeltes die Reinier vanochtend las.

Reinier Sonneveld: Wat je doet vormt ook wat je denkt

‘Je mag een dove niet vervloeken’, staat er, ‘en een blinde niets in de weg leggen.’ Die dove hoort je woorden niet en die blinde ziet je obstakel niet. Typisch een oudtestamentische wet: een heel klein voorbeeldje nemen, wat natuurlijk voor een veel breder principe staat. Ik kom zelden een doof of blind iemand tegen, maar daarmee ben ik niet van deze regel ontheven.

De achterliggende gedachte is namelijk dat je geen misbruik moet maken van iemands beperkingen. En die hebben we allemaal. De een is arrogant en daarmee gehandicapt. De volgende is workaholic en daarmee beperkt. De derde kan niet in God geloven en zo hebben we allemaal wat – ik zelf natuurlijk ook. En het idee is dus dat je daar geen misbruik van maakt.

Want, ‘heb uw naaste lief als uzelf,’ besluit de passage. We hebben allemaal wat – je wilt ook niet dat anderen jouw kwetsbaarheden uitbuiten. Wat Jezus later citeert als de kern van de wet. Een heel praktisch beginsel: het moedigt je aan naar je eigen wensen en verlangens te kijken, wat zelf je grenzen en gevoeligheden zijn, en daar dan ook bij anderen rekening mee te houden. Dat is diep: het gaat er vanuit dat je als mensen wezenlijk gelijkwaardig bent.

Of nee, het gaat nog dieper. ‘Ik ben de Heer’, staat er meteen na. Raar. Wat heeft het een met het ander te maken? ‘Heb je naaste lief als jezelf – ik ben de Heer.’ Ik dacht als eerste dat het een autorisatie is, een soort handtekening, zo van: ik, God, heb dit gezegd. Maar bij dat zinnetje over dat je doven niet mag vervloeken en blinden niet mag laten struikelen, staat het er ook meteen na: want je moet ontzag hebben voor God, ik ben de Heer. En de passage begint er zelfs mee: wees heilig, want ik, uw God, ben heilig.

Je denkbeelden vormen je levenshouding

Je ideeën over de diepste realiteit, God, zijn blijkbaar de inspiratie voor je idealen. Wat je meent hoe de werkelijkheid uiteindelijk functioneert, zo gedraag je je ook. Theologie wordt ethiek. Dat is wel herkenbaar. Als je meent dat alles uiteindelijk chaos is, zul je je ook in alles gedragen alsof het een gevecht is. Als je meent dat God liefde is, als je dat werkelijk tot je door laat dringen, zal dat sporen nalaten in je levenshouding.

Dat lijkt op de move die Jezus maakt in zijn beroemde gelijkenis over de bokken en de schapen. ‘Ik had honger en jullie voedden me, ik had dorst en jullie schonken me in, ik was vreemdeling en jullie gaven me logies, ik was ik naakt en jullie kleedden me, ik was ziek en jullie kwamen op visite, ik zat in de gevangenis en jullie kwamen langs…’

Wanneer dan, komt de vraag terug. Want ‘de schapen’ hebben Jezus nooit zelf ontmoet. Jezus is allang weg. Hoe kunnen ze dan van alles voor Jezus hebben gedaan?

Nou, is het antwoord, ‘alles wat je voor de kleinste mensen hebt gedaan, dat heb je voor mij gedaan’.

Je handelingen vormen ook je ideeën

Wat een omkering! Theologie wordt ethiek, beweerde ik zojuist: je denkbeelden over de diepste realiteit vormen je levenshouding. Maar het werkt ook andersom, blijkt hier: ethiek wordt theologie, je handelingen vormen je ideeën over de diepste realiteit, over God. ‘Alles wat je voor de kleinste mensen hebt gedaan, dat heb je voor mij gedaan’, dat betekent heel veel, maar ook: al je daden bij elkaar bepalen hoe je tegenover God staat. Als je zelfzuchtig bent, ga je vanzelf minder benadrukken dat God liefde is. Als je je nauwelijks onderscheidt, kun je minder met dat God heilig is. En als je de liefde leeft, ervaar je ook God vaak dichterbij.

En het is dan je houding tegenover ‘de kleinsten’, zo staat er. Omdat je daar het eerlijkste bent. Tegenover sterke mensen doe je meer je best, dan houd je meer de schone schijn op. Tegenover mensen die niet kunnen terugslaan, blijkt hoe je echt bent. En daarmee ook hoe je echt tegenover God staat.