Iedereen gelijkwaardig? De theorie is mooi, maar de praktijk… #signofthetimes

Lazarus-eindredacteur Marieta klimt af en toe in de pen om een gedachte te delen in een editorial. Dit keer: de tv-serie Sign of the Times. 

Soms krijg je van anderen de woorden aangereikt die je zelf niet kunt vinden. Boeken kunnen dat doen, maar ik kreeg die woorden dit weekend via het tv-programma Sign of the Times dat ik terugkeek tijdens het strijken. Geen makkelijke wegkijk-tv, maar wel tv die je wat leert en die je verder laat kijken dan je eigen leven en problemen in je comfortabele Westerse huis met grijze loungebank, schapenvacht en ja, ook dat strijkapparaat.

Geraakt door een anonieme vrouw

De aflevering die ik bekeek, ging over ongelijkheid. Ongelijkheid in gender, ongelijkheid in klasse. En in die aflevering werd ik geraakt door het verhaal van een anonieme vrouw. Een vrouw die ik had kunnen zijn als ik in een ander werelddeel was geboren of als de mensen om me heen me in de steek hadden gelaten.

De Amerikaanse die in beeld was gebracht was misschien nog jonger dan ik en leefde in een tent, pal naast een snelweg. Zes kinderen had ze gekregen, daarvan woonde er niet één meer bij haar. Haar man was aan de drugs en overleden toen hij ziek werd. Hij had geen ziektekostenverzekering en werd daardoor niet geholpen in het ziekenhuis. Zij was in een zelfgefabriceerde tent langs de kant van de snelweg beland en werkte in een diner, waar ze nog minder verdiende dan het minimumloon. De fooi van 50 euro die ze kreeg van een klant, werd ingepikt door een collega-serveerster. Ze droomde over betere tijden bij het luisteren van de paar cd’s die ze in haar bezit had en probeerde zoveel mogelijk te sparen: daarvan wilde ze dan een telefoon kopen zodat ze met haar kinderen kon bellen. Een intens trieste, uitzichtloze, situatie. En liever een die je niet wilt aanschouwen.

Gewend om af te grenzen

‘In de Eerste Wereld zijn we gewend om onze horizon streng te begrenzen’, zei filosoof Judith Butler daarover. Pas toen ik dat hoorde, realiseerde ik me hoe diep dat inmiddels in onze levens zit. Mijn oma had geen keuze: haar wereld was heel beperkt. Nu is de wereld zo groot dat we de noodzaak voelen om die af te schermen van alles dat we er niet in vinden passen. Niet voor niets hebben we het over het woord ‘bubbel’. En zelfs ik, die zeg niet in een bubbel te leven, grens mijn leven af door bepaalde keuzes. De school van mijn kinderen bijvoorbeeld, of de keuze om weinig nieuws meer te kijken, uiteindelijk heb ik het privilege om elke dag keuzes te maken om zo mijn eigen horizon te creëren.

Dat afgrenzen is niet zonder gevolgen. Ongemerkt ga ik me identificeren met mensen die dezelfde mening hebben als ik, die in dezelfde (of hogere) inkomensklasse zitten dan ik, die er hetzelfde uitzien als ik. Daarmee breng ik, in mijn eigen leven, al ongelijkheid in de wereld. Butler benoemt die hiërarchie. ‘Ik leef alleen met mensen zoals ik. Die in mijn buurt wonen, en met wie ik weleens koffie heb gedronken’. Voor ik het weet, heb ik het begrip ‘naaste’ beperkt. En dat is nou juist wat ik niet wil.

Recht op evenveel waardigheid

Ik wil blijven geloven dat iedereen iedereen gelijkwaardig is, dat er geen rangorde is tussen mensen onderling omdat we gelijk zijn in de ogen van God. En daarom is het advies van Butler zo nodig: ‘We moeten niet alleen met onze eigen mensen meeleven. Nee, we moeten ook leren om met de vreemden mee te leven, die we niet bij name noemen en die ver bij ons vandaan wonen. Die we negeren omdat ze ver van ons afstaan. Het gaat erom dat we het principe huldigen dat dat leven, zelfs het leven dat ik niet ken, recht heeft op evenveel waardigheid en medeleven als mijn eigen leven. Dat leven is evenveel waard als dat van mij en mijn gelijken.’

Sign of the Times, vanavond is de laatste aflevering te zien om 22.45 op NPO 2. Natuurlijk kun je alles ook nakijken via NPO Start.