De ‘grote’ Tim Keller gaf Amerika politiek advies – van de regen in de drup

The New York Times publiceerde afgelopen zaterdag een opiniestuk van dominee Tim Keller (van al die boeken) over christenen en hun politieke keuzes. Alain las het en verbaasde zich over het valse dilemma dat de geestelijk leider schetste. 

Als je christen bent, hoe moet je dan denken over politieke betrokkenheid? Kun je fan zijn van één partij, een regering ondersteunen, kies je altijd de partij met de ‘C’ in de naam? Of is politiek juist per definitie een ‘no go’ voor christenen en moet je misschien niet eens stemmen, zoals in sommige delen van de kerk wordt geloofd?

Dat zijn vragen waar al veel over is nagedacht, maar elke generatie krijgt haar eigen dilemma’s voor de kiezen. Met eigen vraagstukken en eigen antwoorden. Ik neem je mee naar de gewetensnood van hedendaagse Amerikaanse evangelische christenen. En laat zien waarom ik hun spirituele leiders tekort vind schieten.

Nu eerst het probleem. De hoogste baas van het land is naar eigen zeggen een pussy-grabber. Hij droeg een erg hoge rechter voor, die nu beschuldigd wordt van het drogeren en seksueel misbruiken van medescholieren in zijn jeugd. Beide heren zijn prominente Republikeinen. Dat maakt het behoorlijk verwarrend voor een groep conservatieve Amerikaanse evangelicals, want die ruiken nattigheid. De Republikeinse partij is hún partij, misschien voor sommigen zelfs Góds partij, maar de leiders gedragen zich niet christelijk. Wat moeten ze nu?

Bidden is (niet) de oplossing

Eerder hoorden ze al van John Piper, de leider van de échte neocalvinisten, dat Trump moreel ongekwalificeerd is om president te zijn. Maar goed, zei John, dat is Hillary Clinton ook, want die keurt het doden van ongeboren kinderen goed. Dus kondigde John Piper aan dat hij op geen van beiden zou stemmen, tenzij er een enorm wonder van intense transformatie zou geschieden. Dat wonder kwam er niet, en dus laat oom John zijn schapen achter met zeven tips om te leven onder het presidentschap van Trump. Tip 1 t/m 5: bidden en bidden. Tip 6 en 7: veel evangeliseren. Zoiets.

Maar is de oplossing dan inderdaad dat Amerikaanse christenen a-politiek moeten leven? Nee, dat kan toch ook niet zo zijn, zegt de meer weldenkende andere grote neocalvinist van onze eeuw, Tim Keller, nu in een opiniestuk in New York Times. Als je niets politieks zegt als christen, ondersteun je alleen maar de gevestigde politieke orde. Terwijl het christendom toch juist vol moet zijn van een strijd voor gerechtigheid (tegen racisme, voor naastenliefde en het helpen van armen en verdrukten). En ja, dat ís politiek, dus alleen bidden en evangeliseren is ook niet het antwoord.

Economisch links, ethisch conservatief

Tot hier ben ik het eens met Tim Keller, maar dan begint hij het wat lastiger te maken dan nodig. Hij haalt er het volgende (enigszins valse) dilemma bij: klassieke christenen vinden dat seks onlosmakelijk bij het huwelijk en het gezin hoort, maar ze zijn óók voor rassengelijkheid en sociale gerechtigheid. Het eerste is conservatief (dan pas je bij de Republikeinen) en het tweede is liberaal (dan pas je bij de Democraten). Dus hoe moet je dan kiezen? Je kunt je als christen onmogelijk met hart en ziel aan beide partijen verbinden.

Hier sluit Keller zich aan bij zijn voorbeeld C.S. Lewis, die in Onversneden christendom al zoiets schreef. Hij zei dat je verbaasd zou opkijken als je in een ideale christelijke samenleving zou rondlopen. Want de economische politiek zou behoorlijk linksig en socialistisch overkomen. Kijk naar het Nieuwe Testament en de veeleisende moraal op het gebied van armenzorg die je daar vindt. Maar aan de andere kant waren de vroege christenen behoorlijk gezagsgetrouw en gesteld op traditionele familieverhoudingen, zegt Lewis. Iedereen, concludeert hij, zou een beetje blij verrast en een beetje boos worden van een kijkje in het Koninkrijk van de christenen.

Niet links, niet rechts – wat wel?

Links of rechts – dat frame past de christen niet volgens Lewis en Keller. De christen is én moreel conservatief, én economisch links, zeggen deze christelijke voormannen. Kom daar maar eens om in het tweepartijenstelsel van Amerika. (De ChristenUnie doet in Nederland een poging om deze tegenstelling te overbruggen, maar moet ook altijd samenwerken met de grote partijen, dus dat dilemma blijft intact). Maar wat moeten die arme evangelicals nou doen, in Amerika?

Wat John Piper zegt, a-politiek zijn en veel bidden, is niet de oplossing voor Tim Keller. Maar aan het eind van zijn betoog komt hij eigenlijk ook niet al te ver. Als christen kun je onmogelijk voor het héle Republikeinse of het héle Democratische pakketje kiezen, zegt hij. Wat je wel kunt doen is je naaste liefhebben en helpen. Ook als dat een politiek verhaal wordt. Ook als die ‘naaste’ lijnrecht tegenover jou staat op persoonlijk en religieus gebied. Je moet zelf een goed leven leiden, en bedenken hoe God jou heeft gered. Niet door de macht te pakken, maar met spijkers in zijn handen.

Persoonlijk en politiek

Een mooie theologische conclusie, maar niet best getimed. Want op een concrete politieke vraag voldoet soms geen persoonlijk religieus antwoord. Amerikaanse evangelicals vragen zich in steeds groteren getale af of ze als christen mogen doen wat hun geweten hun influistert: (tijdelijk) overstappen op een Democratische stem. In het huidige politieke klimaat moet een theoloog dan niet in de weg gaan staan met z’n (overigens misschien best hout snijdende) filosofische nuances.
Tim Keller had best gewoon ‘ja’ mogen zeggen. Moeten zeggen, denk ik. Omdat het persoonlijk is als ik ongehuwd seks heb met mijn medestudente, maar politiek als ik mijn medestudente verkracht. Omdat het persoonlijk is als ik zou scheiden van mijn echtgenote, maar politiek als een immigrantenkind door uniformen van haar moeder wordt gescheiden. Net zoals het klimaat tussen gezinsgenoten persoonlijk is en het milieubeleid politiek, mijn zakgeld persoonlijk en belastingwetten politiek, mijn kerstdiner persoonlijk en de tweets van de president politiek. Zo moeilijk is dat niet.

Valse dilemma’s

Nee, geen politieke partij zal ooit volledig voldoen aan alle eisen van de Bijbel (voor zover je dat moet willen). Nee, geen regering zal ooit beleid voeren waar christenen volmondig ‘amen’ op kunnen zeggen. Maar zadel ons niet op met valse dilemma’s waardoor we politiek verward, apathisch of onverschillig worden. Religieuze leiders, help ons goed op weg, óf liever maar even niets.

Lees ook: ‘Het Witte Huis: het witgekalkte graf van de evangelische moraal‘ van Jean-Jacques Suurmond.