Alita: Battle Angel flinterdunne actiefilm vol Hollywood-clichés
Filmrecensent Jaap-Harm wordt niet direct blij van superhelden-movies vol flitsende 3D-actie. Is het anders met Alita: Battle Angel, de nieuwste film in dit genre?
Een jaar geleden schreef ik voor het eerst over een film voor Lazarus. Mij werd gevraagd Black Panther te bezoeken, een deel van het steeds maar verder uitdijende Marvel-universum. Een superhelden-film gebaseerd op Amerikaanse comics, zoals Spiderman en de Hulk. Verhalen die op het eerste gezicht vooral spierballengeweld laten zien, maar die toch meer dan dat vertellen.
Black Panther was in dat opzicht een mooi voorbeeld, ook omdat het de eerste superheldenfilm was met alleen maar zwarte hoofdpersonen. Een vorm van emancipatie op het witte doek. Over het algemeen is dit soort films niet mijn cup of tea, maar toen ik Black Panther eenmaal zag, werd ik meegezogen.
Alita: Battle Angel
Nu een jaar later wilde ik het er met Alita: Battle Angel toch weer op wagen. Opnieuw een superheldenfilm, maar deze keer niet gebaseerd op een Marvel-comic, maar op een Japanse manga-strip. Een genre wat vermoedelijk vooral bij fijnproevers bekend is. In het geval van Alita: Battle Angel is het opvallendste de grote ogen van hoofdpersoon Alita, een typisch kenmerk van veel mangafiguren. Verder is de film door dezelfde wasstraat gehaald als veel andere superheldenfilms. Dit betekent dus vooral veel aandacht voor flitsende actie, in dit geval ook nog te bewonderen in 3D.
Nu een poging kort uit te leggen waar de film over gaat.
We schrijven 2563, het is 300 jaar na de gebeurtenis die bekend is komen te staan als The Fall. In een oorlog zijn alle luchtsteden verwoest geraakt, op één na, de stad Zalem. Met smachtend verlangen kijken de bewoners van Iron City uit naar die mythische plek in het luchtruim. Daar moet het goed zijn, maar het is zo goed als onmogelijk om er te komen. Hier beneden is Zalem in ieder geval niet te vinden, zoveel is duidelijk.
‘Beneden’ is het een bonte mix van aardbewoners. Daar zijn gewone mensen bij, maar velen zijn ook cyborg (fysieke samensmelting van mens en machine). Alita is ook zo’n cyborg. Er is weinig van haar over op het moment dat Ido haar vindt op een vuilnisbelt. Gelukkig is haar kern nog intact en weet de cyborg-dokter weer een compleet wezen van haar te knutselen.
Daarna komt het er voor Alita op aan uit om te vinden wie ze eigenlijk is. Het ontbreekt haar aan herinneringen. En hoe onschuldig ze er ook uitziet, al snel wordt duidelijk dat er een strijder in haar huist. Hoe het verhaal zich verder ontwikkelt, is hopeloos ingewikkeld. Ik kon me na het zien van de film niet aan de indruk onttrekken dat de complexiteit van het verhaal probeert te verhullen dat datzelfde verhaal eigenlijk vrij weinig om het lijf heeft. Hoe ronkend scriptschrijver Cameron en regisseur Rodriguez ook worden aangekondigd als ‘visionaire filmmakers’ die een ‘nieuwe, grensverleggende heldin’ tot leven wekken, het is vooral de actie en de digitale animatie die gebruikt is om een Alita te creëren die indruk maakt.
Dat Alita ook nog eens verzeild raakt in een puber-romance maakt het pakket aan Hollywood-clichés compleet.
Kracht aanwenden
Want wat gebeurt er nu eigenlijk in het verhaal zelf? Alita ontdekt dat ze haar kracht kan aanwenden voor het goede. Dit is hard nodig, aangezien er nogal wat bad guys rondlopen. Deze heren hebben al snel door dat Alita kan vechten op een manier die hun machtspositie in gevaar brengt. Het lonkende perspectief van een stad in de hemel blijkt steeds meer lege huls, een fabeltje om het volk rustig te houden.
Zolang het volk iets te hopen heeft – bijvoorbeeld dat het mogelijk is hun toegang tot Zalem te verdienen – zullen ze de heersende machten niet tarten. Alita heeft geen boodschap aan die status quo en dit is alle reden om de meest afschuwelijke cyborgs in te zetten om haar te stoppen.
Dit verhaal van een jonge vrouw die haar ware identiteit ontdekt en strijdt voor het goede, is niet per se verkeerd. Maar in Alita: Battle Angel voelt het verhaal wel flinterdun aan. Het is simpelweg zwart of wit, met weinig ruimte voor grijstinten. En alles gaat in een sneltreinvaart. Waar enige ontwikkeling in de hoofdpersonen mogelijk is, wordt deze gretig en snel onderbroken met weer een stevige actiescène.
Dat Alita ook nog eens verzeild raakt in een puber-romance maakt het pakket aan Hollywood-clichés compleet. Wie de trailer bekijkt, hoort kreten als ‘I will not stand by in the presence of evil’ voorbijkomen. In zichzelf prachtige oneliners, maar als ze slechts uiting geven aan een opgepoetste buitenkant en weinig fundament hebben om op terug te vallen, voelen ze hol en leeg. Het is fastfood. Een lekkere, snelle hap die je achterlaat met een onverzadigd gevoel.
Hup, hup, hup. Hier en nu.
Haastig verhaal
‘Whoever tells the best story shapes the culture’, las ik onlangs. Een uitspraak waar ik me helemaal in kan vinden. Verhalen hebben een vormende kracht. Wie aandachtig luistert naar de verhalen die de cultuur ons vertelt, wordt zich ervan bewust dat ze iets laten zien van wat een maatschappij belangrijk vindt. Maar wanneer Alita: Batlle Angel het verhaal is dat laat zien waar onze cultuur voor staat, dan word ik daar niet blij van.
Sterker nog, als dit het verhaal is wat alle bezoekers gaat vormen, vind ik dat ronduit verdrietig. Vooral het feit dat de film zo’n haastig verhaal vertelt. Een verhaal dat bijvoorbeeld amper tijd heeft om stil te staan bij ervaringen van verlies en rouw. Er moet zelfkennis opgedaan worden, er moet gestreden worden en bovenal: er moet overwonnen worden. Hup, hup, hup. Hier en nu. I want it all and I want it now! Een instant bevrediging van het rechtvaardigheidsgevoel dat alle echte strijders voor rechtvaardigheid in deze wereld geen recht doet. Een quick fix die lekker voelt, maar waar de slachtoffers van onrechtvaardigheid in deze wereld niks verder mee komen.
Vertel mij liever het verhaal van Nelson Mandela die 27 lange jaren gevangen zat voordat hij president van Zuid-Afrika kon worden. Het verhaal van Martin Luther King die meerdere keren gearresteerd en zelfs gedood werd om zijn boodschap van geweldloos verzet. De verhalen van organisaties als International Justice Mission, Tony’s Chocolonely of Stop the Traffik die strijden tegen hedendaagse vormen van slavernij. Vertel me het verhaal van die slaven, van de vluchtelingen, van de slachtoffers van misbruik, van allen die vervolgd worden vanwege hun geloof, hun huidskleur, hun geaardheid.
Boven alles – zo ontdek ik steeds weer – vertel me het verhaal van Jezus. Die geloofde dat de Geest van God op hem rustte en daarom de kant van armen, gevangenen, blinden en onderdrukten koos. Die de zachtmoedigen en treurenden en barmhartigen gelukkig noemde. Dat is een pijnlijk verhaal dat vraagt om een langere adem vereist dan de hapslikweg-oplossing die Alita:Battle Angel biedt, maar uiteindelijk wel het beste verhaal. Laat dat verhaal onze cultuur maar vormen.
Alita: Battle Angel | Regie: Robert Rodriguez | Met: Rosa Salazar, Christoph Waltz, Jackie Earle Haley, Jennifer Connelly, Mahershala Ali, Ed Skrein, Keean Johnson, e.a. | Nu in de bioscopen
Beeld: Trailer YouTube
Jaap-Harm de Jong is theoloog, geeft les aan de studenten van het Baptisten Seminarium en schrijft filmrecensies voor het Nederlands Dagblad. Voor Lazarus blogt Jaap-Harm over spraakmakende films.
Geschreven door
Jaap-Harm de Jong
